28η Οκτωβρίου 1940.Το Διαχρονικό Μήνυμα Ομοψυχίας
Του Κώστα Τίγκα
Καθηγητή Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης
Αντιστρατήγου ε.α.
Επικεφαλής της Μείζονος Αντιπολίτευσης
του Δήμου Παπάγου-Χολαργού
Στη Νεώτερη Ιστορία μας, μια από τις κυριότερες στιγμές που ο Ελληνισμός εθνικά μεγαλούργησε τα τελευταία 200 χρόνια, είναι η 28η Οκτωβρίου 1940. Τότε που ο πολυδοκιμασμένος ελληνικός λαός ξαναπαίρνει τα όπλα για να αντιμετωπίσει την πρόκληση της φασιστικής Ιταλίας και να αποτρέψει έναν δεύτερο ξενικό ζυγό με άγνωστες συνέπειες.
Την 28η Οκτωβρίου 1940 το εκκρεμές της ιστορίας καλούσε και πάλι τον μαρτυρικό λαό της Ελλάδος, στο γνώριμο ραντεβού για τον υπερπάντων αγώνα. Η Ελλάδα εδέχετο την ιταμή αξίωση του Ιταλών φασιστών για την παράδοση του εθνικού εδάφους. Και η απάντηση όμως γνωστή στη συνείδηση κάθε γνήσιας ελληνικής ψυχής.
Πολύ αίμα χύνεται, πολλές ανθρώπινες ζωές θυσιάζονται, χιλιάδες Έλληνες γυρίζουν από τον πόλεμο ανάπηροι. Αποτρέπεται ο φασιστικός κίνδυνος, εξασφαλίζεται, μέχρι βέβαια να ακολουθήσει η γερμανική λαίλαπα, η ακεραιότητα της χώρας και γράφεται το έπος του ’40. Αυτή την επέτειο μνήμης γιορτάζουμε σήμερα.
Η 28η Οκτωβρίου, παρά τις καταιγιστικές εξελίξεις που από τότε και μέχρι σήμερα συνέβησαν, παραμένει ένα ιστορικό σημείο αναφοράς για την κοινωνία μας. Αναφερόμαστε πλέον σε αυτή χωρίς τις παλαιότερες αγκυλώσεις, αλλά και με τη γνώση ότι ζούμε σε μια εποχή κριτικής προσώπων και θεσμών.
Τα ερώτημα που προβάλλει είναι αν “υπό τις συνθήκες αυτές, μπορεί να μας πει κάτι η 28η Οκτωβρίου ή οποιαδήποτε άλλη επέτειος”. Ανεπιφύλακτα νομίζω ναι. Η 28η Οκτωβρίου επαναφέρει στη μνήμη μια παράδοση συλλογικότητας, από την οποία μπορούμε να αντλούμε δυνάμεις για να αντιμετωπίσουμε τα οδυνηρά προβλήματα του παρόντος, προβλήματα που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την κοινωνική συνοχή, αλλά και υποθηκεύουν το μέλλον της πατρίδας μας.
Αξίζει τον κόπο να ανακαλέσουμε στη μνήμη ό,τι είχε προηγηθεί πρώτα στον κόσμο και στη συνέχεια εδώ, σε τούτη την πατρίδα σε τούτη τη χώρα. Θα ήθελα σε ότι αφορά στον Ευρωπαϊκό Κόσμο, να επισημάνουμε τρία καίρια σημεία.
Πρώτο, τη διάβρωση τότε και την αποδυνάμωση τελικά των διεθνών θεσμών και της ικανότητάς τους να ρυθμίζουν ειρηνικά τις διεθνείς σχέσεις στη βάση του διεθνούς δικαίου. Η τάση αυτή αντικατοπτρίζεται πολύ καλά στη μοίρα της Κοινωνίας των Εθνών, που η επιτυχία της εξαρτάτο από τη διάθεση των μεγάλων δυνάμεων και μόνο.
Δεύτερο σύμπτωμα της προπολεμικής παθολογίας του διεθνούς και ευρωπαϊκού συστήματος ήταν η ενδυνάμωση της «αυτοκρατορικής ιδέας» που ήταν συνυφασμένη με την επιδίωξη ελέγχου πρώτων υλών, αγορών και ανθρώπων. Η ιδέα της αυτοκρατορίας έφτασε στο φασισμό, δηλαδή σε ακραία μορφή. Η ιταλογερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδας ήταν ακριβώς απόρροια της φασιστικής αντίληψης για τον τρόπο επιβολής των κανόνων του διεθνούς δικαίου.
Τρίτο, τέλος, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες που επιβίωναν, αδυνατούσαν να δώσουν λύσεις στα πιεστικά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που είχε προκαλέσει η παρατεταμένη οικονομική κρίση της δεκαετίας του ’30 και σε ήπια διατύπωση, τις διέβρωνε από μέσα. Ο οικονομικός σεισμός διαρκείας της μεγάλης οικονομικής κρίσης εξασθένιζε μια από τις προϋποθέσεις πάνω στις οποίες στηρίζονταν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες.
Ο Ιωάννης Μεταξάς, προσπάθησε για διάφορους λόγους, που δεν είναι τώρα του παρόντος, να αποφύγει την εμπλοκή της χώρας στον πόλεμο που είχε ήδη ξεσπάσει. Δεν τα κατάφερε.
Στις 15 Αυγούστου 1940, εορτή της Παναγίας, ιταλικό υποβρύχιο τορπίλιζε την ελλιμενισμένη στην Τήνο Έλλη. Όσοι, ακόμη και σήμερα, έχουν παρακολουθήσει την προσέλευση των πιστών στο νησί της Παναγιάς τον Δεκαπενταύγουστο, έχουν μια αίσθηση της επίπτωσης που προκάλεσε αυτό στον κόσμο μας. Μερικές εβδομάδες αργότερα, στις 28 Οκτωβρίου, ο Ιταλός πρεσβευτής απαίτησε, ουσιαστικά, την υποταγή της χώρας στην Ιταλία. Η απάντηση του Μεταξά, μόλις διάβασε το κείμενο που του επιδόθηκε, ήταν: «Λοιπόν Κύριε, αυτό σημαίνει πόλεμο;»
Η στάση του Ιωάννη Μεταξά έχει ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως. Αλλά ακόμη και η δυσμενέστερη ερμηνεία δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αυθόρμητη και απόλυτη απόρριψη του ιταμού ιταλικού τελεσίγραφου. Την ίδια στάση υιοθέτησαν και οι διάδοχοί του έναντι των Γερμανών. Κατά τη γνώμη μου στο ΟΧΙ λειτούργησαν ό,τι θα ονόμαζα «εθνικά αντανακλαστικά». Το ΟΧΙ δεν ήταν απλά και μόνο τακτικός ελιγμός, ήταν αυτό που ένοιωθε η ψυχή του κάθε Έλληνα στο Βορρά και στο Νότο, στην Ανατολή και στη Δύση, του πλούσιου και του πτωχού. Ήταν ένα ΟΧΙ ελληνικό.
Η αντίδραση εκείνη του Ιωάννη Μεταξά συνοψίσθηκε στην ψυχή του έθνους ολόκληρου σε μία λέξη: ΟΧΙ. Εξέφρασε τη στιγμή εκείνη την κοινή θέληση του ελληνικού λαού. Ακολούθησαν ημέρες μαζικής κινητοποίησης, ομοψυχίας, εθνικής αλληλεγγύης και ηρωισμού, και απώθησης των ιταλικών μεραρχιών μέσα στην Αλβανία.
Και το έθνος ξεσηκώθηκε, αποδεικνύοντας τότε για άλλη μια φορά τη δύναμή του. Ήταν η απόδειξη της απτής εθνικής πραγματικότητας, παρά τα όσα είχαν προηγηθεί,. Παρά τα κοινωνικά ρήγματα, παρά τις πίκρες, τις απογοητεύσεις και της αδικίες της, η ομοψυχία επικράτησε και ο πατριωτισμός ανανεώθηκε.
Έτσι εξηγείται πώς κράτος και επίσημη κυβέρνηση, από τη στιγμή που είπαν ΟΧΙ, κέρδισαν την αυτόματη νομιμοποίηση των πολιτών απέναντι τους.
Με την απόσταση ασφαλείας που μας παρέχει μισός και πλέον αιώνας ειρήνης, αντιλαμβανόμαστε τη θυσία του έπους του ’40 ως τη μεγάλη, την τελευταία θυσία στην οποία κλήθηκε ο ελληνικός λαός σε έναν αγώνα όπου διακυβευόταν άμεσα η υπόστασή του και η ελευθερία του. Φαίνεται πως αυτή ήταν η τελευταία θυσία, αν αναλογιστούμε ότι η μακρά περίοδος ειρήνης που διανύουμε δεν φαίνεται να αποτελεί ανάπαυλα ενός αιματηρού διεθνούς γίγνεσθαι, αλλά απόρροια μάλλον στέρεων δομών που μας κατοχυρώνουν, σε βάθος χρόνου, ως έθνος και ως κράτος.
Τις επετείους αυτές το Έθνος μας οφείλει να εορτάζει με σεβασμό στους νεκρούς ήρωες, με λαμπρότητα αντάξια του γεγονότος και με καθολική συμμετοχή. Τέτοια τιμή αξίζει σε αυτούς, στους οποίους χρωστάμε την ελευθερία, τη ζωή και τη εθνική μας ακεραιότητα και το νόημα της τιμής αυτής αποκτά μεγαλύτερη σημασία σήμερα που η Εθνική κυριαρχία έχει χαθεί.
Οι μεγάλοι ηγέτες του κόσμου όπως ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Σαρλ ντε Γκωλ, ο Μωρίς Σουμάν, Υπουργός των Εξωτερικών της Γαλλίας, ο Αρχηγός της Σοβιετικής Ένωσης Γιόζεφ Στάλιν και τόσοι άλλοι με πολλούς και διάφορους τρόπους εκδήλωναν το θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη τους για την ηρωική αντίσταση του Λαού και των ηγετών της Ελλάδος .
Ναι λοιπόν, για όλα όσα είπαν οι πρωταγωνιστές των ημερών εκείνων, Έλληνες και ξένοι, μα πρώτα και πάνω απ’ όλα για ότι έχουμε μεσ’ στην καρδιά μας για τους ήρωες του Έπους του ’ 40, που έπεσαν για την ελευθερία και τη δημοκρατία, τους τιμάμε και τους θαυμάζουμε και θα αποτελούν πάντα για όλους μας και τις επόμενες γενιές φωτεινό παράδειγμα προς μίμηση.
Σας ευχαριστούμε και σας ευγνωμονούμε που μας παραδώσατε ελεύθερη την όμορφη πατρίδα μας, τη μοναδική μας Ελλάδα.
ΖΗΤΩ η « ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΑΣ »
ΖΗΤΩ οι « ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΕΠΟΥΣ ΤΟΥ 40 »
ΖΗΤΩ η «ΛΑΜΠΡΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΜΑΣ »
ΖΗΤΩ οι «ΑΞΙΕΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ »