Eλευθερία Τσάλτα, μία κορυφαία επιστήμονας, μία σπάνια γυναίκα!

Συνέντευξη στην Ειρήνη Γαβαλά-Χαρδαλιά

Είναι Σάββατο μεσημέρι όταν φθάνουμε στην όμορφη μονοκατοικία στου Παπάγου στο σπίτι της Δρ.Ελευθερίας Τσάλτα μιας ξεχωριστής γυναίκας ψυχολόγου με λαμπρές σπουδές στο εξωτερικό και μια εξίσου εντυπωσιακή σταδιοδρομία εντός και εκτός Ελλάδας .

Στην είσοδο μας υποδέχεται με χαρούμενα γαβγίσματα η Ρούμπυ το θηλυκό πανέξυπνο σκυλάκι που η Ελευθερία υιοθέτησε στη Ζάκυνθο όπου ζούσε σε άθλιες συνθήκες στον δρόμο.

Η συνέντευξη ,περισσότερο φιλική κουβέντα  θα λέγαμε,ξεκινά με θέα τον καταπράσινο Υμηττό. Κόρη αεροπόρου η Ελευθερία ασχολείται με το κέντημα και την ξυλογλυπτική στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που διαθέτει.

 

Σπουδές-καθηγητές

17 μόλις χρόνων, μαθήτρια μέχρι τότε της Ελληνογαλλικής σχολής St Joseph στην Αθήνα, βρέθηκε στο Μόντρεαλ του Καναδά όπου τελείωσε το λύκειο. Πιστεύει ότι η ανάγκη να αφομοιώσει μια μεγάλη αλλαγή κουλτούρας καθόρισε τις επιλογές της. Ενώ είχε αποφασίσει να σπουδάσει φυσική, αλλάζει κατεύθυνση και στρέφεται στην ψυχολογία.

Ξεκίνησε τις σπουδές ψυχολογίας στοMcGill, ένα πολύ φημισμένο πανεπιστήμιο στις επιστήμες υγείας, με σκληρά οριοθετημένο, ‘συμπεριφορικό’επιστημονικό προσανατολισμό στον κλάδο της. Εκεί, είχε την τύχη ως πρωτοετής να διδαχθεί την εισαγωγή στην Ψυχολογία από το διάσημο DonaldO.Hebb, τότε στον τελευταίο χρόνο της διδακτικής του πορείας. Ήταν ο άνθρωπος που έθεσε τις βάσεις και καθόρισε την εξέλιξη της βιολογικής ψυχολογίας αλλά και της νευροεπιστήμης γενικότερα, δείχνοντας ότι μνήμες αποτυπώνονται σε συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου. Αν πρέπει οπωσδήποτε να «νευρολογίζετε», έλεγε στους φοιτητές του, διαβάστε και κάντε το τουλάχιστον με τα πιο πρόσφατα στοιχεία.

Η εξειδίκευση της Ελευθερίας Τσάλτα είναι η βιολογική ψυχολογία, η μελέτη της σχέσης του νευρικού συστήματος με τη νόηση και τη συμπεριφορά. Όπως τονίζει, η ψυχολογία, έχοντας από την συνεισφορά ατόμων σαν τον Hebb, μεταβεί από τις φιλοσοφικές σχολές στον κορμό της επιστήμης,είχε πια από τη δεκαετία του ’70 τη δυνατότητα να  εξελιχθεί,μεταβαίνοντας από την αυστηρή προσήλωση στη συμπεριφορά στη μελέτη της νόησης. Σ’ αυτό βοήθησαν οι τεράστιες εξελίξεις στις συναφείς επιστήμες και η τεχνολογική πρόοδος που επιτρέπει πια την απεικόνιση του λειτουργούντα εγκεφάλου.

Ο δεύτερος καθηγητής που τη σημάδεψε ήταν ο JeffreyGray, που επέβλεψε τις διδακτορικές της σπουδές στην Οξφόρδη. Έναςακαδημαϊκός δημοκράτης που, από πεποίθηση, έδινε χώρο στις αναζητήσεις των φοιτητών του, ένα επιστημονικό είδωλο που τολμούσε να ξεπερνά τα όρια που έθετε η επιστημονική ‘πεπατημένη’. Αυτό φαίνεται από τον τίτλο του τελευταίου βιβλίου του που εκδόθηκε το 2004, λίγο μετά το θάνατό του: ‘Συνείδηση: έρποντας προς το δύσκολο πρόβλημα’. Και σε αυτό το σημείο της συνέντευξης η Ελευθερία Τσάλτα αναφέρει μια πολύ σημαντική ανακάλυψη που ανακοινώθηκε μόλιςπριν από μια εβδομάδα:με βάση τελευταίες απεικονιστικές τεχνικές εντοπίστηκε ένας νευρώνας-γίγας που φαίνεται να περιτυλίγει τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια, περικλείοντας ενδεχομένως πλειάδα πληροφοριών. Εικάζεται, πρώιμα ίσως, ότι μπορεί να αποτελεί την έδρα της συνείδησης.

Ψυχολογία, προσωπικότητα και πολιτισμικό πλαίσιο

Στη συνέχεια της συζήτησής μας αναφέρεται στο ότι, ενώ ο εγκέφαλος προσλαμβάνει και διαχειρίζεται τις πληροφορίες που έρχονται από το περιβάλλον μέσω των αισθήσεων, μια διαδικασία που ονομάζεται ‘έλεγχος εκ των κάτω’, έχει παράλληλα τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί προηγούμενη ατομική αλλά και πολιτισμική γνώση για να σηματοδοτεί και να ελέγχει νέες εμπειρίες ‘εκ των άνω’. Ένα παράδειγμα είναι η αντίληψη και αντιμετώπιση του πόνου,ο οποίος αξιολογείται, νοηματοδοτείται και ελέγχεται ανάλογα με την κουλτούρα μας.Αν δηλαδή ο πόνος σηματοδοτηθεί από τον εγκέφαλο ως κάτι θετικό, η αντίληψή του είναι μειωμένη μέχρι και ανύπαρκτη.Αυτό το βλέπουμε σε θρησκευτικές τελετές, η συμμετοχή στις οποίες προκαλεί σημαντικό σωματικό τραύμα χωρίς όμως αίσθηση πόνου. Ο πόνος υπό τις συνθήκες αυτές γίνεται αντιληπτός ως μέρος της τιμής και της ψυχικής ανάτασης που συνδέεται με την τελετή.

Η γνώση αυτή χρησιμοποιείται στην ψυχολογική διαχείριση του χρόνιου πόνου ενώ παράλληλα, φάρμακα που βελτιώνουν τη διάθεση όπως τα αντικαταθλιπτικά, μπορούν να δώσουν σημαντική βοήθεια, ακόμη και σε πόνο τελικών σταδίων κάποιας σοβαρών ασθενειών.

Παιδεία –Παγκοσμιοποίηση

Η Ελευθερία Τσάλτα είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πειραματικής Ψυχολογίας στην έδρα της Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας, διδάσκει παράλληλα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και επιβλέπει πολλές διδακτορικές και μεταπτυχιακές διατριβές. Έχει λοιπόν βαρύνουσα άποψη για τα τεκταινόμενα στο χώρο της παιδείας, όπου διαπιστώνει με λύπη τη συστηματική και συγκροτημένη υποβάθμισή της μέσα στο πλαίσιο και τους στόχους της παγκοσμιοποίησης. Είναι δεδομένο, όπως τονίζει, ότι  όσο πιο απαίδευτοι είναι οι άνθρωποι τόσο πιο διαχειρίσιμοι και εύκολα κατευθυνόμενοι είναι.

Γυναίκα

Για την Ελευθερία Τσάλτα, τα βασικά χαρακτηριστικά που η βιολογία και η κουλτούρα έδωσαν στη γυναίκα είναι η προσαρμοστικότητα, η ευελιξία αλλά και η ανάγκη παροχής φροντίδας. Θεωρεί ότι η γυναίκα, όπως ο άνδρας, έχει τεράστια ορμή και δημιουργικότητα που είναι απαραίτητες για την κατανόηση της ‘μαγείας’ του κόσμου, μέσα από την επιστήμη για παράδειγμα. Διαφέρει όμως στο ότι δέχεται πιο φιλοσοφικά και ανώδυνα τα όριά της, ίσως γιατί αποδέχεται ευκολότερα από τον άνδρα ότι πρέπει να υπάρξει χώρος για τους επερχόμενους. Αυτή η δυνατότητα οριοθέτησης της επιτρέπει να διακρίνει καλύτερα, εκτός από τη μαγεία του κόσμου, και την ομορφιά του.

Στη συζήτησή μας για τη σχέση των φύλων, μας διηγείται ένα χαριτωμένο περιστατικό από τις σπουδές της στην Οξφόρδη που, μέχρι τότε σχεδόν, ήταν ανδρικό προπύργιο. Η χρονιά της ήταν η μόλις η δεύτερη που το CorpusChristi, το Κολλέγιό της, πήρε και γυναίκες!

Δεν ήταν λοιπόν μεγάλη έκπληξη το ότι δέχθηκε μια πρόσκληση για το δείπνο των αποφοίτων απευθυνόμενη στον κύριο Τσάλτα.Αξιοποίησε την πρόσκληση / πρόκληση εμφανιζόμενη με άψογο σμόκιν, και πέρασε μια εξαιρετική βραδιά ως μόνη γυναίκα μεταξύ των 150 και πλέον παρευρισκομένων ανδρών από 30 ως 95 ετών! Θεωρεί ότι κάθε γυναίκα αξίζει μια τέτοια βραδιά αμέριστης προσοχής.

Με αφορμή αυτήν την τόσο σημαντική  συνέντευξη και την Ημέρα της Γυναίκας,θα θέλαμε να αναφερθούμεσε μια άλλη, ξεχωριστή γυναίκα που έφυγε πολύ νωρίς. Γιατί αυτοί που αγαπάμε φεύγουν αλλά δεν λησμονούνται.

Μιλάμε για τη Ζέττα Τσάλτα,την αδελφή  της Ελευθερίας, με σημαντικές σπουδές στη Φυσιολογία, επίσης στον Καναδά.Είχε μόλις πάρει το διδακτορικό της μεγαλώνοντας παράλληλα δυο θαυμάσια παιδιά, όταν ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα έκοψε το νήμα της ζωής της στα 37 μόλις χρόνια της, στη διάρκεια των καλοκαιρινών της διακοπών στην Ελλάδα…Σε ανάμνηση λοιπόν της ΖέτταςΤσάλτα, μιας γυναίκας που κατάφερε πάρα πολλά σε πολύ λίγο χρόνο,αφιερώνουμε τη συνέντευξη αυτή.

(*)Η κ. Ειρήνη Γαβαλά – Χαρδαλιά είναι Σύμβουλος Διεθνών Σχέσεων & Συμπαραγωγών. Σύμβουλος έκδοσης στην ιστοσελίδα www.kosmonea.gr.

(kosmonea.gr)